Infrastructuur in wankel evenwicht

Niet alleen in Oss hangen omstreden bezuinigingsmaatregelen in de lucht, ook Den Haag dingt mee naar de titel Nederlands kampioen bezuinigen op cultuur. Die gemeente wil 20% korten op het huidige budget, twee keer zoveel als het landelijk gemiddelde. En hoe het Haagse college dat gaat doen is hoogst opmerkelijk.

De gemeente zegt 'fors te investeren' in cultuureducatie en cultuurparticipatie en stopt vervolgens de subsidies voor Koorenhuis (cultuureducatie) en Culturalis (amateurkunst). In plaats daarvan komen er een nieuw lokaal expertisecentrum cultuureducatie, een kunstschool, een serviceorganisatie cultuurparticipatie en een subsidieloket amateurkunst. En daarvoor is dan niet ruim 9 miljoen beschikbaar zoals nu, maar slechts 3,6 miljoen. Dan kun je toch niet van 'een forse investering' spreken? Navrant 'detail' is dat er wél 181 miljoen is voor een nieuw dans- en muziekcentrum op het Spuiplein, waarvoor de 25 jaar oude Philipszaal en het Danstheater moeten wijken.

Gelukkig wordt er in Nederland niet alleen bezuinigd. Op landelijk niveau wordt serieus werk gemaakt van de kwaliteit van cultuureducatie. De bewindslieden van OCW gaven woensdag hun beleidsreactie op het in juni uitgebrachte advies 'Cultuureducatie: leren, creëren, inspireren!' van de Onderwijsraad en de Raad voor Cultuur. Om een betere verankering van cultuureducatie in het curriculum van het basisonderwijs mogelijk te maken, doen de raden drie aanbevelingen: geef scholen meer grip op de inhoud, bevorder de deskundigheid in de school en stel de culturele infrastructuur in dienst van de school.

De beleidsreactie schetst een aantal activiteiten om de kwaliteit van cultuureducatie vast te houden en te bevorderen. SLO gaat met een breed veld van onderwijs- en cultuurdeskundigen een leerlijn cultuureducatie ontwikkelen. Daarin moet naar voren komen wat de kenmerken zijn van goede cultuureducatie in scholen en hoe je die ook inhoudelijk richting kunt geven. Om scholen de regie op de kwaliteit van cultuureducatie te geven wordt een instrumentarium ontwikkeld, waarmee ze de prestaties van leerlingen kunnen volgen.

Uit de leerlijn cultuureducatie vloeit logisch voort over welke competenties leerkrachten voor de kunstvakken moeten beschikken. Aansluitend op de kennisbases Pabo worden deze vertaald naar de lerarenopleiding en naar het profiel van de interne cultuurcoördinator (icc'er). Dat er dan ook nascholing ontwikkeld moet worden is duidelijk. En ook dat culturele instellingen voor cultuureducatie in de school van groot belang zijn.

Het is OCW duidelijk ernst, want de Inspectie van het Onderwijs krijgt de opdracht in 2015 over cultuureducatie in de basisschool te rapporteren.

Wij dragen vanuit onze rol ook graag bij aan het landelijke programma kwaliteit van cultuureducatie om daarmee in ieder geval énig tegenwicht te bieden aan de schade die lokaal en provinciaal wordt aangericht door omstreden bezuinigingen.

Voor discussie over een evenwichtig cultuureducatiebeleid, zie het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Is Oss de weg kwijt?

Zondagmiddag in Oss bij het politieke café Zout. Als oud-directeur uitgenodigd voor een debat over Museum Jan Cunen. Nu, na twintig jaar, terug om over het belang van het museum te discussiëren. Er is onrust in Oss over het museum. De klimaatbeheersing is niet optimaal. Verbetering kost extra geld. Het huidige pand barst uit zijn voegen en er bestaan kennelijk plannen voor een groter museum. In de gemeenteraad gaan stemmen op om het museum te privatiseren. En waar draait het uiteindelijk allemaal om? Om geld. Het belangrijkste onderwerp is gewoon geld. Oss moet immers net als andere gemeenten bezuinigen.

Over het algemeen blijken, landelijk bezien, de bezuinigingen op kunst en cultuur wat minder zwaar te zijn dan een jaar geleden werd gevreesd. In totaal gaan inkomsten - overheidssubsidies én eigen inkomsten - vanaf volgend jaar 'maar' met 10 procent omlaag. Dat is de helft minder dan vorig jaar werd voorzien. Uit gezamenlijk onderzoek van bureau Berenschot en de Volkskrant blijkt dat dat vooral komt omdat gemeenten aanzienlijk minder op kunst en cultuur korten dan het Rijk.

Oss (vooral bekend van worst, Organon en Marijnissen) is een gemeente van bijna 90.000 inwoners. Het heeft een stadskern met daaromheen kleinere stadjes en dorpen, als Lith en Ravenstein. Volgens de VNG, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, hoort bij een stad als Oss gewoon een museum, naast andere culturele accommodaties. En gek genoeg wordt dat tijdens het debat in café Zout niet betwist. Mijn opponent deelt aan het begin ervan zelfs mee dat hij een museum hoogstnoodzakelijk vindt; een goed museum in een goed gebouw, voor zowel kunst als erfgoed. Om vervolgens kort en bondig vast te stellen dat het gebouw van het huidige museum niet aan de eisen voldoet. Het moet volgens hem dan ook een tijdje gesloten worden, want daarmee bespaar je kosten voor personeel en programmering. De collectie kan gedurende die tijd – hij spreekt over 'bijvoorbeeld drie jaar' - in het archief opgeslagen worden. Dat komt hem op enig hoongelach te staan: het archief is vele malen kleiner en beschikt dat dan wel over een goed klimaatbeheersingssysteem?

Ik vind dat de Osse gemeenschap over een geweldige collectie beschikt, die bovendien al vele jaren op uitstekende wijze voor het onderwijs toegankelijk wordt gemaakt. Het is niet voor niks dat bijna alle scholen jaarlijks het museum bezoeken. Die mooie collectie moet voor iedereen zichtbaar zijn, ook in deze economisch wat mindere jaren. Culturele vorming moet overal mogelijk blijven, zodat het gehele onderwijs naar zijn aard en functie gebruik kan blijven maken van culturele voorzieningen en de rijkdom die deze hen kunnen bieden.

Laat je CKV-stem horen! Schrijf een brief naar de tweede kamer

Na de consultatie spant het erom. De Kamercommissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap praat dan over het Wetsvoorstel bovenbouw havo-vwo. Gek genoeg was er in maart tijdens het overleg met de minister over het voortgezet onderwijs niemand van diezelfde kamercommissie die pal achter het voorstel van Van Bijsterveldt stond.

Enkele citaten. Van Dijk (SP): 'We moeten oppassen dat het voortgezet onderwijs niet tot een soort afrekenmachine wordt gereduceerd, waarbij het alleen nog maar om taal en rekenen gaat'. Beertema (PVV): 'Wat is er nu toch mis met duidelijke kerndoelen voor dat prachtige vak? Het kan namelijk een heel mooi vak zijn'. En Elias (VVD) wilde nadrukkelijk weten of de kerndoelen voldoende richting geven? 'Het zou namelijk ten koste kunnen gaan van cultuureducatie terwijl dat nu juist voor de VVD […] van belang wordt geacht'. Zelfs de minister lijkt er nog helemaal niet uit te zijn ondanks dat ze haar wetsvoorstel zo ferm indiende: 'Dan kom ik bij CKV, dat ik niet zou willen afschaffen. […] Ik vind de culturele vorming die van CKV uitgaat ongelooflijk belangrijk. Het is meer dan alleen maar een kernvak in het onderwijs. Vorming hoort daar echt bij. Ik vind het belangrijk dat het verplicht blijft [...].'

'Ongelooflijk belangrijk', zei ze toch? En het moest toch verplicht blijven? Desondanks dient Marja 'Paradox' Van Bijsterveldt nu een wetsvoorstel in om het vak CKV af te schaffen. Binnenkort groeit er in Nederland een generatie kinderen op die nooit heeft mogen kennismaken met cultuur? Toekomstige generaties havisten en vwo'ers bestaan straks louter uit Engels sprekende rekenwonders? Kortom, de afschaffing van het schoolvak Culturele en Kunstzinnige Vorming betekent een ernstige verarming van het onderwijs in Nederland. En dat vinden wij niet alleen, maar ook het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS), de CKV-leraren, CJP, Kunsten '92, De Vereniging CultuurProfielscholen (VCPS), kunstvakdocentenopleidingen, het KVDO, onderwijsvakverenigingen als VONKC, VLS, BDD en NBDK en ga zo maar door. Én velen van u. Nooit eerder werd deze blog door zovelen met instemming gelezen!

Terwijl ik mijn open brief aan de Kamerleden schrijf, passeert de teller van de internetconsultatie de twaalfhonderd. In de reacties lees ik woorden als idioterie, schande, beroofd van armoede, schaam u!, schrik, AFBLIJVEN, driewerf BAH, jammer, jammer, jammer, geen goede stap. En 99,99% van de respondenten vindt dat het wetsvoorstel moet worden afgewezen: als je het vak CKV wilt verbeteren dan moet je gewoon de eindtermen aanscherpen!

Sluit je aan bij al die reacties vanuit het voortgezet en hoger onderwijs, van professoren, lectoren, docenten, studenten, kunstenaars, ouders, beroepsverenigingen, centra voor de kunsten, musea en andere culturele instellingen. Laat je CKV-stem horen en stuur de open brief naar de woordvoerders en de leden van de Commissie OCW!

1500 CKV-docenten, hup op straat!!

Massaontslag bij Organon in Oss. NedCar in Born ontslaat alle medewerkers. Dikke verhalen en flink veel aandacht in de media. Nu dreigen er 1500 vakdocenten voor CKV op straat te komen en je hoort er niks over – behalve vandaag een kort bericht in de Volkskrant, pagina 11*). Dat verbaast me, want zelfs de leerlingen zijn erop tegen dit vak af te schaffen. Hoe zit dat? Waarom komen de kranten er niet mee?

Mijn blog vorige week heeft veel reacties opgeleverd, maar lang niet genoeg. Voelt men zich overvallen door het wetsvoorstel om CKV af te schaffen? Toch stuurde de minister eerder een brief over haar voornemen CKV niet meer verplicht te stellen naar de Kamer - die deze ook behandelde – en zegt zij de onderwijsverenigingen geraadpleegd te hebben. Maar dat is niet waar. Die zijn nu juist hard doende haar van dit rare idee af te helpen. Want hoe kun je met droge ogen zeggen dat je de kwaliteit van een vak wilt verhogen als je dat vak vervolgens afschaft en er niets voor in de plaats stelt. Excuus, Van Bijsterveldt stelt er wel iets voor in de plaats: ruimte!

Veel ruimte voor vakdocenten omdat hun werk ophoudt! Met een rekensommetje zie je dit direct. Het vak afschaffen: (geen vak=geen lesuren) + (geen lesuren=geen docentenformatie) + (geen docentenformatie=geen docenten) + (geen docenten=geen kwaliteit) = 0 kwaliteitsverbetering + zo'n 1500 vakdocenten op straat. En ruimte in veel culturele instellingen, omdat die een stuk minder bezocht zullen worden als CKV wegvalt.

Half deze week telde ik al ruim honderd reacties op de internetconsultatie. Op een enkeling na pleit iedereen voor behoud van Culturele en Kunstzinnige Vorming. Gewezen wordt op het advies van de Verkenningscommissie waarop de minister nog geen antwoord heeft. En op het feit dat, in een wereld vol krachten en crossovers van culturen en subculturen, het gros van de leerlingen nauwelijks iets weet van cultuur en kunst. Vandaar ook de kreet: behoud 'Bildung' in het voortgezet onderwijs. CKV-docenten vinden het ook een lachertje om bij Nederlands of geschiedenis dan maar iets aan CKV te gaan doen. Die collega's zijn niet geschoold in kunstvormen als film, beeldende kunst, muziek, dans of theater, de basis van het vak CKV. En hoe zit het dan met de opdracht van het onderwijs creatieve, zelf nadenkende jonge mensen op te leiden die de broodnodige vernieuwing in onze maatschappij kunnen brengen; in staat ook met authentieke en originele oplossingen te komen voor de problemen in onze wereld? Daar draagt CKV toch aan bij?

Van Bijsterveldt-Vliegenthart over CKV in de Tweede Kamer: 'Daar ga ik naar kijken, want voordat ik het loslaat, voordat ik mijn oude schoenen weggooi, wil ik wel even nieuwe schoenen aangeschaft hebben.' Gezien haar wetsvoorstel loopt de minister nu barrevoets rond, samen met die 1500 CKV-docenten.

*) Hé, en nu word ik gebeld door Radio 1, dus wie weet komt er nog meer beweging in de zaak!

Voor discussie over de ruimte die CKV-docenten en culturele instellingen krijgen door afschaffing van het vak CKV, zie het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.