Culturele vorming havo/vwo: de Van-Bijsterveldt-Paradox!

Van Bijsterveldt, demissionair onderwijsminister, kondigde het in maart al aan. Op de valreep dient zij nu met collegaminister Verhagen een wetsvoorstel in om culturele en kunstzinnige vorming (CKV) als verplicht examenvak in de tweede fase van havo/vwo af te schaffen. In plaats daarvan komt er in de wet een algemene bepaling dat culturele vorming aan alle leerlingen aangeboden moet worden. Dat lijkt iets heel moois en nobels. In werkelijkheid schaft de onderwijsminister een examenvak af, dat verplicht is voor iedereen, en wordt vrijheid blijheid.

Waarom wil Van Bijsterveldt dit? Zij wil havo- en vwo-scholen meer ruimte bieden zodat die in de tweede fase meer aandacht kunnen besteden aan de zogenoemde 'kernvakken' Nederlands, Engels en wiskunde/rekenen. Kunst en cultuur moeten dan wijken voor deze kernvakken. Gek eigenlijk als je weet dat kunstvakken ook het creatief en divergent denken bevorderen. En dan vindt Van Bijsterveldt ook nog dat dit wetsvoorstel een kwaliteitsimpuls biedt voor de culturele en vormende taak van het onderwijs. Het zou meer ruimte bieden voor een schooleigen invulling van de culturele vorming dan nu met het verplichte vak CKV het geval is. Maar, kunnen we dan niet beter alle verplichte vakken afschaffen? Dat geeft nog eens een kwaliteitsimpuls! We bieden dan de school nog meer ruimte voor eigen invullingen.

De vraag is wat de afschaffing van het vak CKV in de praktijk gaat betekenen voor de culturele vorming van leerlingen. Waarom betekent ruimte voor een schooleigen invulling van culturele vorming een kwaliteitsimpuls? Er is nu immers ook al veel ruimte voor een schooleigen invulling bij CKV. Van Bijsterveldt stelt dat scholen culturele vorming kunnen opnemen in andere vakken. Scholen kunnen het vak CKV blijven aanbieden in het vrije deel, of er op een andere wijze vorm aan geven. Voor mij is dit de Van-Bijsterveldt-Paradox.

En er komt een handreiking! Opgesteld door SLO in opdracht van OCW en in samenwerking met de vakinhoudelijke verenigingen. Met diverse mogelijkheden om vorm te geven aan de culturele vorming. Een boterzachte kwaliteitsgarantie, zo'n handreiking. En welke vakvereniging werkt hieraan mee? En wie controleert de kwaliteit en de uitvoering straks?

Tot eind november kunt u reageren op dit wetsvoorstel. Is het vreemd dat ik CKV wil behouden? De vakdocenten zijn er voor opgeleid en doen het goed, culturele instellingen zijn er op ingespeeld en veel leerlingen vinden het vak verder prima. Ik zie ze immers niet meer staan op het Malieveld!

Daarom vraag ik iedereen met argumenten te reageren. Laten we redden, wat er te redden valt!

Voor discussie over de gevolgen van het afschaffen van CKV als verplicht examenvak, zie het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Kennisinstituut vol aan de slag

Dinsdag. Prinsjesdag. Rondbellen of de brief van OCW al binnen was. De brief met de subsidiebeschikking voor de aanstaande Cultuurplanperiode. Zou het advies van de Raad voor Cultuur zijn overgenomen? Kan het kennisinstituut vanaf 1 januari vol aan de slag met de werkzaamheden zoals we die presenteerden in het activiteitenplan, of moet het met een onsje minder genoegen nemen?

Het nieuws was goed. In de beschikking schrijft de staatssecretaris dat we ook de komende vier jaar weer op hem kunnen rekenen. Als we maar doen wat wij in het activiteitenplan schreven! Het subsidiebedrag is zelfs wat hoger uitgevallen. Een onsje meer dus om de loon- en prijsontwikkelingen te compenseren.

We gaan ons vanaf 1 januari maximaal inzetten om het kunst- en cultuuronderwijs meer naar het hart van het onderwijs te brengen. Deskundigheidsbevordering van leerkrachten en van medewerkers van culturele instellingen, plus de zorg voor een passend curriculum zijn daarvoor van groot belang. De voorzieningen ten behoeve van de kunsteducatie hebben onze aandacht omdat zich hierin, lokaal en provinciaal, grote veranderingen voordoen. Uiteraard werken we ook aan de kwaliteit en samenhang van de amateurkunsten. Al deze elementen - binnenschools, buitenschools en infrastructuur - verbinden we om voor iedereen een optimale culturele levensloop mogelijk te maken. We benutten zo ook de meerwaarde van het samenbrengen van twee organisaties in één kennisinstituut.

Het departement geeft ons ook een opdracht. Eind 2013 wil het een strategische agenda met een beleidsvisie voor de komende jaren. Ditzelfde stelde de Raad voor Cultuur in zijn advies ook al. Een dergelijke agenda kan, aldus de raad, een duidelijkere richting geven aan de latere activiteiten van het kennisinstituut.

In ons activiteitenplan spreken we al over een strategische toekomstagenda die we met het brede werkveld willen opstellen. Hierin zullen we een visie formuleren op voorziene ontwikkelingen in cultuureducatie, amateurkunst en cultuurparticipatie over een periode van 8 tot 12 jaar. We doen dat door trends en vraagstukken in het werkveld, het beleidsveld en de samenleving te verkennen, te analyseren en met betrokken en verantwoordelijke partijen te bespreken. En we doen dat niet alleen. Met het Fonds voor Cultuurparticipatie is afgesproken dat we hier samen aan gaan werken.

Uit zo'n agenda zal blijken waar wij in de toekomst voor willen en moeten staan en wat de werkvelden cultuureducatie en amateurkunst straks van ons vragen. Ons werk kan zich dan nog concreter richten op wat voor beleid en praktijk nodig is. En dat is belangrijk voor de toekomst!

Voor discussie over wat beleid en praktijk van cultuureducatie en amateurkunst nu nodig hebben van het kennisinstituut zie het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Kabinet in museumvitrine?

Een museum voor gevallen kabinetten? Dat zijn er in Nederland nu vijf in tien jaar! Leuk voor het Museum of Broken Relationships in Zagreb. Een van mijn collega's met een fascinatie voor bijzondere collecties wees me er op, en al eerder ook op het Museum of Bad Art (blog 30 maart), de Gallery of Lost Art - virtueel, want de kunstwerken zijn kwijt - en het Nonseum, met onzinnige uitvindingen.

Aan het Museum of Broken Relationships kan iedereen bijdragen. Je kunt er letterlijk én figuurlijk de scherven van je verbroken relatie kwijt. En of dat nu is uit exhibitionisme, wraak of in de hoop dat het een therapeutisch effect heeft, populair is het in ieder geval. Het museum is de derde meest geliefde attractie in Zagreb en de bijdragen aan de collectie stromen binnen.

Woensdag hebben we gestemd en daarmee is het demissionaire kabinet bijna voorbij. Het kan daarna zo naar Zagreb. Dan een nieuw kabinet, zonder gedoogpartners, want zo'n constructie wil niemand meer. En een kabinet dat vier jaar blijft. Dat scheelt ook in de kosten, want stemmen heeft zo zijn prijs: 50 miljoen, zo leerde ik vorige week van De Rekenkamer. Ironisch voor een kabinet dat viel over bezuinigingen.

Terugblikkend op twee jaar cultuurbeleid krijg ik opnieuw last van relatiestress. Het beleid van Halbe Zijlstra was naar mijn mening overtrokken en rigoureus en het is nog niet goed te overzien wat de consequenties hiervan zijn. Hij deed echter wel wat hij aankondigde en – voor mij belangrijk - hij zette serieus in op de inhoud van cultuureducatie. Nog nooit heeft het landelijke cultuurbeleid zo uitgebreid, samenhangend en gefundeerd ingezet op de inhoudelijke kwaliteit van cultuureducatie.

Sinds woensdag is er opnieuw tijd voor (binnen)hofmakerij. Ik hoop dat het nieuwe kabinet, of dat nou een combinatie van VVD en PvdA wordt of een combinatie met meerdere partijen, die serieuze aandacht voor cultuureducatie overneemt en liefst met een wat groter budget. Als dat kabinet nu echt vier jaar blijft, houdt het de 50 miljoen die niet nodig zijn voor tussentijdse verkiezingen in ieder geval over. Stop die alvast maar in cultuur en educatie, en kies dan voor deskundigheidsbevordering van de leerkracht of van cultuurmedewerkers, of voor de Cultuurkaart, en zet geld in op een duurzame relatie tussen onderwijs en cultuur.

Cultuureducatie in tijden van verkiezingen

Op het puntje van mijn stoel volg ik de debatten. We kunnen er niet omheen: het is verkiezingstijd! Jammer dat ik het woord cultuur nog nauwelijks heb gehoord, behalve misschien 'graaicultuur' of 'angstcultuur', laat staan dat cultuureducatie in de fractieleidersdebatten aan de orde komt.

Toch leeft het politieke debat hierover! Dinsdag presenteerde D66 Amsterdam een plan voor een nieuw cultuureducatiestelsel in de hoofdstad. Ondanks de mooie nazomerdag zat de zaal vol en werd er fel gediscussieerd over de beste voorwaarden voor kwalitatief goede cultuureducatie. In de zaal ook vertegenwoordigers van VVD en PvdA. Volgend jaar strijden zij in de gemeenteraad over de juiste keuze voor goed cultuureducatiebeleid. Toekomstig D66-Kamerlid Vera Bergkamp beloofde het thema ook landelijk op de agenda te zetten. En net zo goed als dit plan verdient ook het recente advies van de Raad voor Cultuur en de Onderwijsraad landelijk alle aandacht.

Ook in het Paradisodebat, zondag een week geleden, gingen cultuurbestuurders en politici met elkaar in debat over cultuur. De SP is de enige partij die de bezuinigingen wil repareren en 100 miljoen extra wil investeren. Als het aan GroenLinks ligt wordt de rijksbegroting met 200 miljoen verhoogd; D66 en PvdA trekken elk 50 miljoen extra uit. De VVD bezuinigt 50 miljoen euro door een ophoging van de inkomstennorm voor culturele instellingen. Het CDA is budgetneutraal en de PVV wil helemaal af van de cultuursubsidies. Dat werd bevestigd in de doorberekeningen van de verkiezingsprogramma's door het Centraal Planbureau.

Berenschot en de Volkskrant becijferden voorafgaand aan het Paradisodebat dat de overheden vanaf 2013 ca. 500 miljoen euro ofwel 10% op cultuur bezuinigen. De gemeenten bezuinigen relatief weinig met 9% (Rijk: 24%; provincies: 20%). Cultuureducatie komt er slecht vanaf met een gemiddelde van 12% gemeentelijke bezuinigingen. Dit heeft vooral te maken met forse bezuinigingen op centra voor de kunsten; op cultuureducatie in het onderwijs wordt niet bezuinigd. Eind augustus sloegen de twintig grootste centra voor de kunsten en branchevereniging Kunstconnectie dan ook alarm. Zij vrezen dat ruim een kwart van de centra en muziekscholen verdwijnt en dat op de overige ernstig wordt beknibbeld.

Laat u cultuur en cultuureducatie meewegen in uw stem? Kijk dan ook naar ons Dossier Politiek, over de verkiezingen, het publieke debat en de standpunten over cultuureducatie van politieke partijen. Of volg vanmiddag het alternatieve debat over cultuurpolitiek, georganiseerd door een aantal cultuurprominenten. En heeft u morgenmiddag tijd, luister dan naar het Opium Radio Cultuurdebat.