Afscheid Cultuurnetwerk Nederland

Onder de landelijke vlag 'Cultuur en School' is cultuureducatie stevig op de agenda komen te staan. Cultuurnetwerk Nederland heeft daarbij, aldus Halbe Zijlstra, in veel gevallen een belangrijke rol gespeeld. En dan doet afscheid nemen pijn. En al helemaal als je afscheid móet nemen. Als je weg moet en je wilt eigenlijk niet. Had Cultuurnetwerk – met alle successen - zijn langste tijd gehad?

Waarom moeten we zo nodig verder met een ander? Het gaat toch prima. We hebben hier toch alles hartstikke goed voor elkaar! Het zijn vragen van vorig jaar juni; vragen net na het bekend worden van het politieke oordeel om Cultuurnetwerk Nederland en Kunstfactor in een instelling samen te brengen.

Sinds de bewuste junibrief verscheen, is er flink aan het nieuwe kennisinstituut gewerkt. Herfst, winter en lente; een jaar lang bijna, met fikse onderhandelingen, omdat de visies op het nieuwe kennisinstituut van beide directeuren zo verschilden. Toch kwam er een weloverwogen organisatieplan, een degelijk functieboek met op het kennisinstituut geënte functies, een op onze organisatie toegesneden reorganisatieplan, plus een CAO en Sociaal Plan. En alles in goed overleg met onze ondernemingsraad, die aandachtig, scherp en collegiaal in het belang van onderneming en werknemers, wijs en verstandig adviseerde en oordeelde.

Eind augustus gingen we verder, maar nu op een geheel andere manier. De medewerkers van beide instituten wisten wie blijven kon en wie weg zou gaan, de onderhandelingen waren voorbij en we bouwden een nieuwe organisatie. Ik denk dat het goed is. Er is nu beslist voor de toekomst, heel concreet. Over huisstijl en websites, over kantoorautomatisering, over inrichting en verhuizing. We zoeken naar een stijl die verbindt en tegelijk een andere, nieuwe cultuur weergeeft.

Cultuurnetwerk Nederland zal ik missen, en ook ons gebouw aan de Ganzenmarkt. Maar er komt iets anders, iets moois voor in de plaats. Op dit moment zitten we nog in de spagaat van verleden en toekomst. Nog vorige week rondden we twee grote conferenties af; die voor de lerarenopleidingen voortgezet onderwijs én die voor de pabo's. Volgende week verhuizen we en vanaf 1 januari krijgen we een nieuw adres: www.lkca.nl.

We nemen afscheid van Cultuurnetwerk Nederland, van een instituut waar wij met trots op terugkijken. Met beide benen op de grond zijn we ruim een jaar geleden begonnen aan de vorming van het landelijk kennisinstituut. Het staat er, ook al is het nog niet helemaal af.

Ik ga m'n verhuisdozen vullen en daarna even op vakantie. Vanaf 11 januari blog ik weer op http://piethagenaars.blogspot.com

Ook in VO werken aan cultuureducatie met kwaliteit!

Dinsdag druk met petities in de Tweede Kamer. Naast een pleidooi van het Jeugdcultuurfonds voor kunst en cultuur voor kinderen in minimumgezinnen, ook een verzoekschrift van kunstvakdocenten voor het behoud van het schoolvak Culturele en Kunstzinnige Vorming. Aanleiding was het nog door de vorige minister van OCW ingediende concept wetsvoorstel 'profielen havo en vwo' met daarin het nauwelijks onderbouwde voorstel om het schoolvak CKV af te schaffen.

De door OCW gestarte internetconsultatie over dit onderwerp leverde meer dan tweeduizend reacties op van schoolleiders, docenten, ouders, culturele instellingen en ook leerlingen, die allemaal vrezen dat afschaffing tot kwaliteitsverlies en kapitaalvernietiging leidt. De ondertekenaars van de petitie vragen de Tweede Kamer en OCW-minister Bussemaker dan ook dringend rekening te houden met het gebrek aan draagvlak. De onderwijsverenigingen voor de kunstvakken willen graag met minister Bussemaker en staatssecretaris Dekker in gesprek om samen met hen te werken aan een nieuw voorstel dat echte oplossingen biedt voor kwaliteitsverbetering en geen schijnmaatregelen oplevert.

Een brief van een van de vierdeklassers van het Amsterdamse Pieter Nieuwland College onderstreept dit pleidooi: 'Het vak ckv moet blijven. Het is leuk, leerzaam en ik leer daar veel van. Door ckv heb ik geleerd naar kunst te kijken en met cultuur bezig te zijn. Als het gaat om taal en rekenen moet daar op de basissschool al extra aandacht aan worden besteed. Op de middelbare school in de vierde klas is dit te laat. Ik zeg nee! tegen het afschaffen van ckv.'

Dat de kwaliteit van de kunstvakken in het voortgezet onderwijs van groot belang is blijkt ook uit de dinsdag gehouden conferentie Cultuur Leert Anders VI, waar de Cultuurprofielscholen zich presenteerden. Ook werden ervaringen en resultaten van de cultuurwerkplaatsen lerarenopleidingen VO gepresenteerd. Met een publicatie over de in deze werkplaatsen ontwikkelde kennis.

In de cultuurwerkplaatsen werkten de lerarenopleidingen aan praktijkvragen uit de eigen opleiding of uit het onderwijs. Doel was vooral de competenties van aankomende leraren te verbeteren. Daarnaast kwamen zaken aan bod als het meer zichtbaar maken van cultuureducatie in het werkplan van de opleiding, het versterken van de samenwerking met culturele instellingen, het vernieuwen van het curriculum en het leggen van verbindingen tussen schoolvakken. Concrete opbrengsten – zoals eindverslagen en lesmaterialen - zijn te vinden op Cultuurplein.

Ook voor het voortgezet onderwijs geldt dat we het samen moeten doen. Als we de kwaliteit van de kunst- en cultuurvakken in het voortgezet onderwijs willen behouden en verbeteren zullen we er samen met het voortgezet onderwijs, de lerarenopleidingen, de culturele instellingen én met de onderwijsverenigingen voor moeten knokken dat de politiek keuzes maakt die daaraan bijdragen. Met deze aandacht voor ckv willen we politici en beleidsmakers verleiden zich in het kunstonderwijs te verdiepen. Niet voor ons, maar voor onze leerlingen!

Voor discussie over de kwaliteit van cultuureducatie in het VO, zie het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

De Academie van de Toekomst

Alice Mennen, Academie voor Beeldende Vorming, Tilburg

Een zaal vol mensen, een hel verlicht podium en daarop vier rode stoelen en een lessenaar. Glazen water onder handbereik en microfoons open. Op die stoelen twee oud-directeuren en oud-studenten. Achter de lessenaar de gespreksleider: het debat kan beginnen. De locatie is de Tilburgse Academie voor Beeldende Vorming en het onderwerp: hoe moet de Academie van de Toekomst eruitzien.

Voorafgaand aan dit debat was er een polemische briefwisseling tussen de podiumzitters. Chris Manders en ik discussieerden over de rol die beeldende kunst en vormgeving kan vervullen in vorming en scholing van kinderen en jongeren. Twee oud-studenten, Edwin Jacobs en Ad de Visser, over de vraag of een academie in zijn huidige vorm nog toekomst heeft. Het debat gold als een moment van reflectie in het honderdjarige bestaan van deze kunstvakopleiding, en was gericht op onderwijs en educatie én kunst- en cultuuroverdracht.

Wat vonden wij belangrijk aan de academie voor beeldende vorming? Waar waren we trots op? Wat heeft die voor ons betekend? Wat mag je van een kunstvakopleiding als deze verwachten? Hoe ziet de ideale academie eruit? Is het een nieuw 'Bauhaus', zoals Jacobs utopisch stelt, met een samengaan van academie, museum en universiteit? Moet vooral het ambachtelijk kennen en kunnen aandacht krijgen?
Of moet de Academie van de Toekomst eerder een Academie van het Heden zijn - dan hebben de huidige studenten er ook nog iets aan -, gevoed vanuit de praktijk van het werkveld. Met kennis van het beeldend proces, van de vakinhoud – in theorie en praktijk - en met aandacht voor het reflectief vermogen. Gekoppeld aan de kennis en kunde om die vakinhoud te kunnen overdragen, te stimuleren en te begeleiden, om zo de lerende tot leren te motiveren. Natuurlijk moet de docent ook beschikken over kennis van onderwijzen, van leren én van de lerende en zijn leefwereld.

In het voortgezet onderwijs lijken de kunstvakken weerloos, nu voorgesteld wordt het schoolvak CKV af te schaffen en de plaats van kunst in bovenbouw van het voortgezet onderwijs te marginaliseren. Heeft de nieuwe minister daar wellicht ook nieuwe ideeën over? Jet Bussemaker is daar nog niet zo duidelijk over. In haar brief van dinsdag aan de Tweede Kamer staat dat ze nu vooral inzet op kunst en cultuur in het basisonderwijs, omdat ze niet voldoende geld heeft voor zowel basis én voortgezet onderwijs.

En ze herhaalt wat in regeerakkoord Rutte II staat: het onderwijs en de cultuursector moeten samen de krachten bundelen voor cultuureducatie in het basis- én voortgezet onderwijs. Het behoud van het schoolvak CKV kost geen geld extra. Ik ga er dan ook van uit dat de minister op grond van alle reacties het wetsvoorstel wijzigt en daarmee kinderen én jongeren alle kansen geeft tot vorming in kunst en cultuur. Want daar leiden ze op alle Academies van de Toekomst goede docenten voor op.

Leraren met kwaliteit

Foto: Cultuurwerkplaats Willem deKooning, Academie Rotterdam

Komende weken ronden we af en bouwen we weer op. Nog anderhalve maand en dan houdt Cultuurnetwerk Nederland op te bestaan. Helaas! We stoppen met onze projecten en ook met die van Cultuur en School. Vanaf 1 januari gaan we verder in het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA). Naast veel nieuwe initiatieven bouwen we voort op eerder behaalde resultaten. En met het Fonds voor Cultuurparticipatie en andere betrokkenen werken we straks aan het nieuwe landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit.

Twee flinke projecten ronden we nu af met de pabo's en de lerarenopleidingen: Verankering cultuureducatie pabo's en Cultuuronderwijs lerarenopleidingen VO. Bovendien zijn we druk in overleg met het Fonds om deze projecten een vervolg te geven. Ook omdat bij het nieuwe programma Cultuureducatie met Kwaliteit vanzelfsprekend leerkrachten en docenten met kwaliteit horen. En de basis voor leraren met kwaliteit ligt uiteraard bij de opleidingen.

De afgelopen jaren hebben we samen met de lerarenopleidingen voor basis- en voortgezet onderwijs gewerkt in cultuurwerkplaatsen. In deze werkplaatsen werkten pabo's en lerarenopleidingen VO aan praktijkvragen uit eigen opleiding of uit de basisschool of voortgezet onderwijs. Om cultuureducatie meer zichtbaar te maken in het werkplan van de opleiding, om samenwerking met culturele instellingen te versterken, om het curriculum te vernieuwen of om verbindingen tussen vakken te leggen… Maar vooral om de competenties te verbeteren van studenten, onze aankomende leraren. En daarmee is er een enorme schat aan kennis en vaardigheden verkregen waar wij de komende jaren samen op verder kunnen bouwen.

Op 4 december presenteren de lerarenopleidingen VO in Ede hun resultaten van de cultuurwerkplaatsen tijdens de conferentie Cultuur Leert Anders VI. Alle bezoekers krijgen dan een bundel mee met portretten van deze cultuurwerkplaatsen. En op 6 december zijn de pabo's aan de beurt tijdens de Eindconferentie in Utrecht. Ook zij sluiten af met een publicatie waarin de belangrijkste thema's van de afgelopen jaren worden belicht.

Wij vieren met beide conferenties dan ook een feestje. Om trots te zijn op wat we samen hebben bereikt en om vooruit te kijken naar de toekomstmogelijkheden. Na beide feestjes komen de resultaten van de cultuurwerkplaatsen online te staan op Cultuurplein.nl, zodat u ze kunt lezen en gebruiken. U kunt natuurlijk ook gewoon komen! Iedereen is van harte welkom.

Voor meer discussie over hoe de kennis en vaardigheden van (aankomende) leraren te verbeteren, zie het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.