Hoofd, hart en handen

Woensdag 25 januari was ik in Ede op onze Culturele onderwijstentoonstelling. Ik hoorde daar een paar keer de opmerking 'Cultuureducatie, dat doe je met hoofd, hart en handen'. Je hoofd voor beschouwing en kennisopbouw, je hart om te zeggen wat je er van vindt en je handen voor zelf doen en techniek. Leren met hoofd, hart en handen was het motto van de achttiende-eeuwse pedagoog Johann Heinrich Pestalozzi. Deze 'Kräfte' ontwikkelen zich volgens hem in stadia en leerkrachten moeten deze ontwikkeling bij kinderen stimuleren. Meetbare doelen laten zien wat leerlingen leren en hoe ze zich ontwikkelen; ook in de kunstvakken.

Opbrengstgericht werken speelt in de huidige actieplannen voor het onderwijs een grote rol. Dit betekent dat de Onderwijsinspectie meer aandacht heeft voor prestaties en systematisch nagaat of die worden geleverd. Dit kan via toetsing of een leerlingvolgsysteem. En daar hoort ook het observeren van leerlingen en het beoordelen van werk bij. Scholen moeten bovendien hun leerstofaanbod beter op elkaar afstemmen om een doorgaande leerlijn tot stand te brengen.

Misschien heeft de overheid momenteel een te grote hang naar cijfers. Niet alles wat er gerealiseerd wordt kan immers weergegeven worden in cijfers of tabellen. Maar we kunnen wel meer en meer onderbouwd laten zien wat de leerling in de kunstvakken leert. En daar hoort de beoordeling van het werk van leerlingen bij. Die wens heeft het Ministerie van OCW ook. Via de Regeling prestatiebox primair onderwijs krijgen scholen vanaf 2012 subsidie 'voor het versterken van de kwaliteit van het onderwijs gericht op het bereiken van de kerndoelen voor het leergebied Kunstzinnige oriëntatie'.

Kijk nu eens met die blik naar de bron van de afbeelding boven deze blog. Dit hoofd-hart-handen-beeld is te vinden op de weblog van de kunstvakdocenten van het Osse Hooghuiscollege. Deze school vindt het beeldend werk van haar leerlingen belangrijk, en dat zie je aan de weblog.
Technische vaardigheden, inzicht, samenwerken, verantwoordelijkheidsgevoel, besef van cultureel erfgoed en creativiteit vormen de basis van het beeldend onderwijs. En hoe laat je als school de buitenwereld zien dat leerlingen dit ook daadwerkelijk ontwikkelen, hoe leg je hun vooruitgang vast? In beargumenteerde beoordelingen of in portfolio's waardoor het werkproces duidelijk wordt?
Deze docentenblog maakt alvast de concrete opbrengsten tastbaar. Moeten we dat niet veel meer doen?

Voor discussie over leeropbrengsten kunstvakken, zie ook de groep Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Cultuurdeelname: gezond voor iedereen

De regering staat voor de opdracht miljarden te bezuinigen op vrijwel alle beleidsterreinen. Vandaag (10 juni) presenteert staatssecretaris Zijlstra zijn bezuinigingsplannen voor de culturele sector. De vraag is vooral óf en zo ja, hóe de culturele sector deze bezuinigingen zal overleven.
Van het antwoord hangt veel af, want ook nieuw onderzoek toont weer aan dat cultuur voor iedereen van belang is en - meer dan we tot nu toe wisten - bevorderlijk is voor de gezondheid van de mens.
Ik heb op deze plek al vaker geschreven over het belang van cultuureducatie en van de deelname aan kunst en cultuur voor de kwaliteit van leven. We weten bijvoorbeeld dat community arts vitaminen kunnen zijn voor een wijk en dat een gezond cultureel klimaat bevorderlijk is voor de economie van een stad. Ook de ouderenzorg en verzorgingshuizen zetten kunst en cultuur steeds bewuster in om mensen actief en gezond te houden. Culturele activiteiten blijken steeds meer een factor van belang voor onze gezondheid. Het rapport Arts in Healthcare van de Society for the Arts in Healthcare in de USA (2009) noemt ongeveer tachtig onderzoeken, uitgesplitst naar muziek, beeldende kunst, vormgeving, dans, theater en literatuur. De resultaten wijzen allemaal in dezelfde richting: kunst heeft onmiskenbaar een positieve invloed op de genezing en de gezondheid van patiënten. Het herstel verloopt voorspoediger, zowel fysiek, mentaal als emotioneel.

Dat het effect van cultuurdeelname op gezondheid ook meetbaar is, blijkt ook uit een onderzoek onder 50.797 Noren, onlangs gepubliceerd in de peer-reviewed Journal of Epidemiology and Community Health, het officiële blad van de Society for Social Medicine, De resultaten zijn opvallend. Vrouwen blijken tevredener te zijn met hun leven als ze naar sportevenementen en de kerk gaan. Met name sport geeft vrouwen een gezond gevoel. Mannen voelen zich gezonder als ze buiten bezig zijn, fysiek in actie komen en vrijwilligerswerk doen. En … mannen voelen zich ook gezonder als ze aan cultuur doen. Het maakt daarbij niet uit of het om een theatervoorstelling, expositie of concert gaat. 'Mannen blijken op het gebied van gezondheid meer baat te hebben bij verschillende culturele activiteiten dan vrouwen', concludeert Koenraad Cuypers, een van de onderzoekers.

Bij alle te maken beleidskeuzes - nu en in de toekomst - is er nu dus nóg een argument voor het behoud van een gezonde culturele sector: cultuureducatie en cultuurdeelname bevorderen overduidelijk ieders gezondheid.

Zie ook de discussie over het gezondheidsaspect van cultuurdeelname op het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.