Opbrengstgericht spelen

Als we het binnen onze sector over fröbelen hebben, bedoelen we dit vaak denigrerend. Het gaat dan over knutselwerkjes, gemaakt vanuit een soort tijdverdrijf. Het woord gaat echter terug op Friedrich Fröbel, grondlegger van de fröbelschool waar kleuters in een plezierige leeromgeving de ruimte moesten krijgen om creatief bezig te zijn, te spelen en zo al doende te leren. Fröbelen, spelen, had voor hem wel degelijk nut.

Tegenwoordig lijkt het onderwijs het spelen steeds verder naar de achtergrond te schuiven. Opbrengstgericht werken staat centraal, ofwel het verbeteren van de leerprestaties van kinderen, voornamelijk bij taal, lezen en rekenen. Spel wordt niet gezien als opbrengstgericht en gemakkelijk afgedaan als minder nuttig. Maar is dat wel terecht?

Op vrijdag 27 april organiseerde ArtEZ Hogeschool een Studium Generale over spelen. Evolutionair bioloog Tijs Goldschmidt benadrukte daar het belang van spelen vanuit de biologie. Hij stelde dat de betekenis van spel ligt in ontwikkelingsmanagement: door te spelen ontdekt een jong dier (of kind) zijn mogelijkheden en toetst zijn vaardigheden. Dieren en mensen leren spelenderwijs. Spelen levert dus veel op, maar waarschuwde Goldschmidt, die opbrengsten zijn niet goed te meten. Goldschmidt haalde het beroemde werk Homo Ludens (1938) aan van Johan Huizinga over het belang van spel voor onze samenleving. Huizinga zag spel als voorwaarde voor onze cultuur.

Joost Raessens sprak tijdens dit Studium Generale van de gamification van onze cultuur. Volgens Raessens is spel steeds breder in onze cultuur ingebed. Vrij naar Huizinga noemde hij enkele kenmerken van spel. Spel is een vrije handeling, die buiten het gewone leven staat, zonder direct belang is en die volgens bepaalde regels ordelijk verloopt. Raessens pleitte ervoor om kinderen 'spelwijsheid' bij te brengen. Ze moeten leren spelen, maar ook leren om een kritische distantie tot het spel te kunnen aannemen en erop te reflecteren. Dit deed mij denken aan de white paper van Henry Jenkins waarin hij het vermogen tot spelen een van de belangrijkste vaardigheden van deze tijd noemt. Hij omschrijft dat als het vermogen te experimenteren met je omgeving wat bijdraagt aan je probleemoplossend vermogen.

Waarom nemen we spelen in het onderwijs zo weinig serieus? Waarom horen spel en spelen in het speelkwartier en niet in de klas? Ik onderschrijf het belang van opbrengstgericht werken, maar soms ben ik bang dat we ons blindstaren op alles wat meetbaar en toetsbaar is en vergeten dat vrijere activiteiten zoals spel ook nut hebben. En het is natuurlijk ook leuk. Spel daagt je uit en geeft plezier terwijl je er (vaak bijna onbewust) van leert. Ik hou er wel van ...

Koning Winter

Het is zover! Nederland kent bar winterweer met sneeuw, een ijzige wind, bevroren en gladde straten en 's nachts temperaturen ver onder nul. Het lijkt Finland wel!

In Nederland is de meteorologische winter nog niet begonnen, maar de culturele winter wel en die zet stevig in. En in Finland? In Finland is het hoogzomer voor cultuur. De komende jaren besteedt de overheid daar zelfs meer geld aan cultuur dan voorheen. Het recht op een toegankelijke bibliotheek voor iedereen is in de Grondwet verankerd en niet Eindhoven, maar Helsinki timmert aan de weg als Design Hoofdstad 2012.

Om warm te worden nemen wij Nederlanders een kopje chocolademelk of een Beerenburger, maar wat doen de Finnen? Zij komen in beweging met het Cultural Fitness Project. Dit vrolijke project is een landelijk samenwerkingsproject op het gebied van cultuurparticipatie. Het doel is om het leven van de deelnemers te verbeteren door middel van cultuur. Wist je dat het voldoende is om je culturele conditie op peil te houden met slechts drie maal per week een half uur cultuur? Het project is laagdrempelig en je kunt meedoen onafhankelijk van je niveau. Mocht je al een ervaren cultuurbeoefenaar zijn en meer willen zweten, dan kies je voor een moeilijker niveau. Het project is zeer omvangrijk met meer dan 500 deelnemende instellingen. De culturele Fitness Pas is al aan honderdduizenden mensen aangereikt.

In Nederland lijkt de winter lastig te stoppen. Zou een Cultural-Fitness-viering elk jaar de waardering van de overheden voor cultuurparticipatie verhogen en de culturele zomer doen terugkeren?

Van Bijsterveldt heeft in ieder geval al plannen om het onderwijs meer in te zetten op kernvakken om leerprestaties te verhogen. Dat is goed nieuws, want vakken als beeldende vorming en muziek zijn kernvakken en maken al meer dan honderd jaar deel uit van het basis- en voortgezet onderwijs in Nederland, maar ook in Finland. En ze helpen blijkbaar ook de andere schoolvakken vooruit. Cultureel fit Finland staat in de ranglijsten van de PISA-scores een stuk hoger dan Nederland. Dus vooruit met de kunstvakken en de Cultuurkaart in welk onderwijssysteem dan ook!

Kijk en vergelijk
Culturele Fitness Brochure