Is dit kunst of kan het weg?

Enkele collega's werken momenteel aan de Cultuurplein Agenda, een lerarenagenda met tips, quotes, weetjes en evenementen over cultuur(educatie). Bij het verzamelen kwamen ze iets tegen wat mij wel aansprak, het Museum of Bad Art in Boston (VS), het enige museum ter wereld voor slechte kunst.

Toen ik nog lesgaf discussieerde ik vaak met studenten over kunst: wanneer is iets kunst, wanneer is kunst goed? Aanleiding voor zo'n discussie was bijvoorbeeld een bos takken in een ruimte of een enorme rode man met een trechter in zijn mond langs de weg. Werk dat vaak de reactie oproept 'zal wel kunst wezen'. Het is een van de bekendste oneliners van Henk en Ingrid: Is dit kunst of kan het weg?

Het Museum of Bad Art heeft een origineel antwoord: als het weg kan, past het in onze collectie. Een deel van de kunstwerken komt van het grofvuil. Een opvallend groot deel (!) is geschonken door de kunstenaars zelf! Over de vraag wanneer kunst slecht is, is de museumwebsite wat vaag. In de collectie zitten werken van getalenteerde kunstenaars die de plank missloegen en van mensen die nauwelijks een penseel kunnen vasthouden. Maar wat alle werken volgens de site gemeen hebben is dat ze een speciale kwaliteit hebben die verder gaat dan pure incompetentie.

Ik kan daar niet zo veel mee, maar aan de andere kant, er is ook geen eenduidige definitie van kunst, laat staan van 'goede kunst'. Over smaak blijft het twisten. En na al dat getwist blijkt vervolgens dat de context waarin wij kunst beleven een rol speelt in onze waardering. Een leuk voorbeeld in dit verband is het experiment van de wereldberoemde violist Joshua Bell. Normaal trekt hij volle zalen met entreeprijzen van $100,- of meer. Toen hij tijdens de spits op een Washingtons' metrostation als straatmuzikant speelde leverde dit $ 32,- op (waarvan $ 20,- van iemand die hem had herkend).

Kunnen we leerlingen leren goede kunst te herkennen en waarderen? Eigenlijk niet, maar we kunnen ze wel leren beelden te 'veroveren' om de betekenis of boodschap van het kunstwerk te achterhalen. Ook kunnen we ze een beeldtaal leren, leren kijken en een beargumenteerde mening leren vormen. Alleen 'mooi' of 'lelijk' is niet genoeg. Licht maar toe wat je van een kunstwerk vindt en wat je erin ziet. En daarom komen er in de Cultuurplein Agenda 24 beelden met prikkelende vragen die je aan het denken zetten en anders laten kijken. Natuurlijk mag je die werken ook mooi of lelijk vinden, maar zeg dan wel waarom.

Voor discussie over of en zoja hoe je leerlingen (goede) kunst kunt leren herkennen, zie het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.