Een goed voornemen: begrippen klaren

Afgelopen jaar moest ik soms denken aan het sneeuwwoordenverhaal van de Inuit. Zij zouden immers ruim twintig woorden voor sneeuw hebben. Tijdens de intensieve sessies van de afgelopen maanden met Kunstfactor om het nieuwe kennisinstituut vorm te geven, bleek steeds dat we hier een ongelooflijk aantal woorden hebben voor cultuureducatie, amateurkunst en cultuurparticipatie. Regelmatig merkten we tijdens de werksessies dat we wel dezelfde termen gebruikten, maar net niet helemaal hetzelfde bedoelden.

In de ruim tien jaar als directeur van Cultuurnetwerk Nederland heb ik vele termen voorbij zien komen. Kunstzinnige vorming werd kunsteducatie, kunsteducatie werd cultuureducatie en in beleid en onderzoek wordt de binnenschoolse cultuureducatie steeds vaker cultuuronderwijs genoemd. Voor die tijd gebruikte men ook termen als vrije expressie, muzische vorming en ook creatieve vorming. Dat lijkt op 'terminologische wildgroei', maar hoewel veel termen synoniemen lijken, zijn ze dat zelden. Soms betreft het nuanceverschillen, soms liggen betekenissen verder uit elkaar. En in de ontwikkeling van de terminologie is de ontwikkeling van beleid en visie op ons vakgebied af te lezen. We gingen niet 'per ongeluk' van kunsteducatie naar cultuureducatie, maar zagen de inhoudelijke verbanden tussen kunsteducatie, erfgoededucatie en media-educatie. Kunsteducatie werd daarom onderdeel van cultuureducatie.

Tijdens de werksessies met Kunstfactor merkte ik hoe belangrijk en waardevol het was om langer bij die termen stil te staan. Noodgedwongen moesten we nadenken over wat we nou precies bedoelden, waar de grenzen van termen liggen en welke termen echt goed uitdrukken wat we willen bereiken. Voor ons als kennisinstituut was dat een nuttige en boeiende opgave. Ik kan me echter voorstellen dat de steeds veranderende terminologie voor velen verwarrend is. Heb je als cultuurcoördinator net je team overtuigd van het belang van cultuureducatie, zou je ze dan nu moeten uitleggen dat we het misschien toch liever over cultuuronderwijs hebben? Het maakt de overtuigingskracht van ons vakgebied er niet sterker op. In beleid en onderzoek zijn de nuanceverschillen vaak noodzakelijk, maar is het in de praktijk ook handig?

Op Oudjaar, met een stevig glas Vlaams bier in mijn hand, nam ik me voor om deze discussie ook met u te voeren. Laten we samen ons vakgebied duidelijk(er) definiëren om krachtig te kunnen stellen waar we voor staan. Op onze website besteden we er aandacht aan en we blijven met u in gesprek over de begrippen en definities, nu en in het nieuwe instituut.

Of u nu in cultuureducatie, cultuuronderwijs of cultuur(enzovoort) werkt, ik wens u namens heel Cultuurnetwerk een goed, inspirerend en cultureel 2012!

Voor discussie over begrippen en definities, zie ook het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.