Het beste van twee werelden

Afgelopen zondag reikte juryvoorzitter Rutger Pontzen - kunstcriticus van de Volkskrant - het Vierkante Ei 2011 uit aan Mattijn Franssen, beeldend amateurkunstenaar. In totaal hadden meer dan tweeduizend amateurkunstenaars zich aangemeld voor deze prijs - officieel de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs voor Amateurs. In zes kunstmusea werden de werken verzameld en na een voorselectie was het geselecteerde werk een week te zien in het Van Abbemuseum. Dit jaar werd de prijsvraag voor de derde keer georganiseerd door de Volkskrant, NTR-Kunststof en Kunstfactor.

De dag na de uitreiking schreef Rutger Pontzen een artikel in de Volkskrant over het Vierkante Ei waarin hij stelt dat amateurkunst steeds meer aandacht krijgt en aan een succesvolle opmars is begonnen. Als voorbeelden noemt hij de tentoonstelling Anoniem gekozen, komende zomer in het Gemeentemuseum Den Haag waarop werk van professionals en amateurs door elkaar wordt tentoongesteld, en het plan van reclamebureau KesselsKramer om meer amateurkunstenaars te betrekken bij programmering van musea, podia en andere kunstinstellingen. De tijd is volgens hem rijp voor dit soort ideeën.'Overal rukken amateurs en hobbyisten op.. Denk aan de talloze tv-programma’s waarin een vakbekwame jury op zoek is naar een nieuw topmodel, master chef of musicalster.' De kloof tussen amateurs en professionals is volgens hem al een tijdje kleiner aan het worden, vooral in wat Pontzen de grote wereld noemt. De wereld van kunst en cultuur loopt daarmee niet voorop. Nu de cultuurwereld meer inkomsten nodig heeft, kiest ze echter voor een minder elitaire benadering, aldus Pontzen. Meer ontvankelijk voor de wensen van de 'normale mens'.

De stelling dat amateurkunstenaars aan een succesvolle opmars zijn begonnen,verdient om meerdere redenen nuancering. De vele tv-talentenshows blijven oppervlakkig en gericht op incidenten, commercie en vermaak. Bovendien exposeren musea en andere kunstpodia al jarenlang werk van amateurs, zonder dat die 'grote wereld' dit oppikt. Waar zijn de krantenknipsels en tv-programma's die vertellen wat het publiek of de recensent ervan vond?

Natuurlijk zijn amateurkunstenaars belangrijk voor de cultuurwereld, en omgekeerd. Zij brengen bijvoorbeeld extra geld in het laatje bij podiumkunsten en musea, want zij gaan twee keer meer naar voorstellingen of tentoonstellingen dan niet-kunstbeoefenaars (SCP 2010; 85). Ook huren amateurkoren of –dansers solisten of professionele orkesten in en komen er bij professionals inkomsten binnen via dans-, muziek- of schildercursussen aan kunstencentra. Amateurs en professionals stimuleren elkaar wederzijds en dat moedigde het Fonds voor Cultuurparticipatie onlangs aan met zijn regeling 'het beste van twee werelden'. Met als doel een meer gelijkwaardige, vanzelfsprekende en duurzame samenwerking tussen professional en amateurkunstenaar. Daar wordt iedereen beter van.

Zie Kunststof TV, uitzending van zondag 17 april 2011, op Uitzending Gemist (vanaf 26'43'')