De kracht van muziek: heilsverwachting of humbug?

Vorige week donderdag zag ik in Het Parool, Dagblad De Limburger, Dagblad van het Noorden, De Volkskrant, De Pers en op verschillende nieuwssites steeds dezelfde opmerkelijke tekst: 'Het Noord Nederlands Orkest en de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) doen onderzoek naar het al dan niet bestaan van het Mozart-effect. Volgens deze theorie is het luisteren naar de muziek van Mozart goed voor je intelligentie omdat je er beter geconcentreerd maar ook ontspannener van wordt. Tijdens het concert, dat aankomende zondag plaatsvindt, wordt van een aantal musici en mensen uit het publiek de hersenactiviteit gemeten, zo meldde een woordvoerster van de RUG donderdag. […] De onderzoekers kijken dan specifiek naar de sterkte van alfa- en thetagolven. Hieruit valt op te maken hoe alert, respectievelijk ontspannen iemand is, aldus de zegsvrouw.'

Eva Teuling, Mozartliefhebber en hersenonderzoeker, maakte een verslag van dit experiment, dat Science-LinX organiseerde voor de Open Dag van de RUG. Zij zag als toeschouwer weinig verschil in de hersengolven van de mensen die luisterden naar de duidelijk onderscheiden muziekstukken van Mozart (1756-1791) en Berio (1925-2003). Het waren ook maar twee personen – een man en een vrouw – waarvan de alfa- en thetagolven gemeten werden.

Sinds psycholoog Frances H. Rauscher het Mozart-effect in 1993 constateerde, zijn daar vele reacties op gekomen: van 'De muziek van Mozart maakt slimmer' tot 'Het Mozart-effect bestaat niet' en 'Dit soort onderzoek is humbug'. Ik denk dat niemand van het Mozart-effect slimmer wordt, maar enkelen wel rijker.

Maar geldt gedragsbeïnvloeding niet voor alle muziek. Muzak (sinds 1922) zou zorgen voor kalmerende rust in werkplaatsen en winkels, Arbeidsvitaminen (sinds 1946) voor productieverhoging in fabrieken. En wat te denken van de bouwvakker en zijn muziek, of de iPod op kantoor? Van muziek om het telefonisch wachten te veraangenamen of liftfobieën in de kiem te smoren? Van Bach of draaiorgelmuziek als probaat middel om hangjongeren te verjagen. En wat dacht u van muziek om het geboortegewicht van baby's te verhogen?

Voor mij heeft muziek vooral een eigen kracht: zij brengt rust, ontspant, kalmeert en wiegt, maar evenzogoed maakt zij alert, energiek en vief. Of droevig, vrolijk en agressief en ga zo maar door. Zij is zinnenprikkelend, en wat voor muziek geldt, telt toch voor alle kunsten, van hoog naar nieuw?!